Dementia - Nữ thần Lãng Quên

Trí nhớ cứ chuội dần trong đầu óc của bà. Bà ngập ngừng rồi cáu gắt tìm từ ngữ  để nói, một cách khổ sở, tuyệt vọng. Mất cả vài phút để bà lập bập tìm đúng tên người, tên đường. Thường thì bà chịu thua, riêng tôi ráng đoán xem bà đang nói đến ai, đến chỗ nào, gợi ý dăm bảy cái tên, cái nào bà cũng lắc đầu quầy quậy, không phải, không phải. Chủ nhật vừa rồi đến thăm tôi, có mỗi một câu chuyện gia đình chồng bà có năm ông con trai, không mống con gái nào mà bà nhắc đi nhắc lại khoảng 4, 5 lần trong vòng nửa tiếng đồng hồ. Đã được ông chồng báo trước, tôi ngồi yên lắng nghe bà nói và thấy buồn khôn tả.

Dementia trong truyện cổ Hy Lạp là vị nữ thần nanh ác, nàng hà hơi thổi nhẹ vào mặt người đối diện một màn sương khói mỏng làm nạn nhân lơ mơ và chìm đắm trong giấc ngủ. Thế rồi nàng bắt đầu nhẩn nha cắp trí nhớ của họ, dần dần, từng tí một. Để làm gì thì không thấy nói, nhưng nàng cứ lượn lờ, vo ve quanh người bệnh, lẳng lặng lấy đi một mảnh trí nhớ ở đây, ở kia, thong thả, từ tốn, ngày này sang ngày khác. Người bệnh ngày hôm trước minh mẫn, ngày hôm sau tìm một từ đơn giản để nói cũng không ra. Những từ ngữ dần dần biến mất. Những hình ảnh dần dần biến mất. Những sự kiện dần dần biến mất. Những khuôn mặt thân quen dần dần biến mất. Nàng quyết tâm xóa sạch trí nhớ của nạn nhân, nhưng thường thì người bệnh sẽ chết trước khi bộ não của mình được nàng vét váy sạch sẽ. Nàng Dementia kiều diễm có thể đến với bất kỳ một ai, bất cứ lúc nào, không một lời thông báo trước. Nhất là những cụ tuổi tác đã cao, hay lơ đễnh, không phòng ngừa, Dementia càng thích đến thăm viếng thường xuyên hơn. Ăn hiếp kẻ già yếu thất thế là ngón đòn chí tử của nàng. Vì thế đôi khi chợt thấy mình quấn lưỡi không tìm ra một từ, đầu óc bỗng chốc trống toác, phải ngoái ra sau xem nàng Dementia có đứng sau lưng cười ruồi hay không.

Nhớ cách đây vài năm, bà hốt hoảng bảo tôi “Bác sĩ bảo mẹ tôi bị bệnh mất trí nhớ, bây giờ bà ấy cứ lãng đãng, chẳng nhớ chẳng quên. Tôi đến khổ với bà. Thuốc đau tim hoặc uống quá liều hoặc không uống viên nào vì bà chẳng nhớ. Bữa ăn cũng vậy, lúc có lúc không. Rồi thì gọi điện thoại cho tôi kể toàn những chuyện xảy ra cách đây mấy chục năm trong khi chuyện vừa mới hôm qua thôi đã chẳng nhớ gì. Tôi đành phải đưa bà vào viện dưỡng lão. Mẹ tôi không thích, khóc lóc đòi ở với tôi nhưng tôi làm sao chăm sóc được bà đây? Tám tiếng một ngày, năm ngày một tuần, tôi đi làm việc như thế thì ngay cả đến bản thân tôi tôi cũng không lo được nữa là. Tôi chỉ lạy trời cho mình không bao giờ mắc phải căn bệnh này…” Mẹ của bà đã mất cách đây hai năm và lời cầu nguyện của bà xem ra không linh ứng vì nữ thần Dementia đã thổi một màn sương vào mặt bà mất rồi.

Cách đây khoảng mười năm bà còn sắc sảo lắm. Chuyện trời ơi đất hỡi trong sở tôi biết được toàn là từ do bà quan sát, hỏi han mà ra. Những chuyện ngồi lê đôi mách, ai ly dị ai, ai mới làm đám hỏi, ai mới sinh con, bà hăm hở nghe ngóng, từ tầng trên xuống tầng dưới, từ khu Kế Toán, ra khu Tài Chánh, đổi sang đám Nhân Sự, đảo sang bọn IT rồi bà hí hửng kể lại cho tôi. Nhất là khi nào có người bị cho thôi việc, bà bao giờ cũng nhấc điện thoại gọi cho tôi thông báo mặc dù chỉ dăm phút nữa chúng tôi sẽ ngồi chung xe đi về nhà. Tôi với bà đi xe chung với nhau hơn mười năm trời. Thỉnh thoảng tôi phải tự thán phục tính kiên nhẫn của mình. Nếu đến phiên tôi lái, quãng đường đi về chỉ khoảng 30 phút, kể cả kẹt xe. Nhưng tuần nào bà lái, chúng tôi phải mất đến 45 phút mới tới nơi. Vì tính bà vốn chậm chạp, từ tốn, chẳng đi đâu mà vội. Chưa kể, nếu vừa lái xe vừa nói chuyện, bà sẽ tự dưng lái chậm hẳn, mặc cho xe đàng sau bực tức vượt qua, tài xế liếc xéo muốn đứt con mắt, có đứa hung hăng hơn, còn tặng luôn cho một hồi kèn. Bà tỉnh bơ như không, bảo, tại sao nhân tình lại phải vội vàng đến thế để làm gì? Những hôm muốn về nhà sớm, tôi phải tự ngậm chặt miệng mình lại, không nói với bà một câu để cho bà chú tâm lái xe nhanh hơn. Hôm nào tôi lái, bà ngồi bên cạnh huyên thuyên bất tận với đủ mọi chuyện, như chim hót. Nhờ thế đường về có phần đỡ chán, đỡ dài. Có hôm câu chuyện vui quá, đến nhà rồi mà bà không xuống ngay, ngồi rán trên xe kể nốt mẩu chuyện rồi bà mới từ tốn mở cửa bước ra, đủng đỉnh, không vội chút nào.

Đi xe chung với bà, tôi biết tường tận gia đình bà, gia đình chồng bà. Một hôm bà buột miệng nói “Đến giờ phút này nó không tự tử mới là điều lạ!” Tôi đang mơ màng nhìn trời nhìn đất, vội giật mình vì nghe thấy có mùi chết chóc đâu đây. Thì ra hai vợ chồng có đứa con gái bị bệnh tự kỷ ám thị hay là tâm thần phân liệt gì đó. Nó đã học xong đại học, đã đi làm được mấy năm thì bỗng nhiên một hôm nó bỏ việc, tự ý về nhà ngồi chơi xơi nước. Nó bảo những người làm chung với nó toàn quân ác độc, ai cũng nhìn nó với đôi mắt hằm hằm, thiếu điều ăn tươi nuốt sống nó. Ông bà linh cảm có điều gì không đúng ở đây nhưng thôi kệ con, vì lúc ấy nó cũng đã hơn 25 tuổi rồi. Một hôm, nửa đêm nó đánh thức cả nhà dậy, bảo, sao nhà này nhìn đâu cũng thấy quỷ dữ và nó bắt đầu gào thét không ngừng. Nó nhìn ông bà như nhìn thấy ma, nó bảo nó thấy những bóng đen lượn lờ chung quanh mọi người, và những cái bóng đó nói chuyện với nó không ngớt làm đầu nó nhức nhối vô cùng. Ông bà thương nó không đem con vào những cơ sở tâm thần mà quyết tâm giữ nó bên mình, họ hy vọng với tình thương của cha mẹ, tình trạng của nó sẽ khấm khá hơn. Cho đến giờ phút này, bệnh tình nó không hề thuyên giảm mà trái lại, nó càng ngày càng lánh xa mọi người. Chỉ vì thuốc uống vào trị bệnh tâm thần lại làm cho nó tăng ký không ngừng. Thấy nó khệnh khạng đi trong nhà như một con voi, tôi lấy làm ái ngại giùm và cũng hiểu tại sao nó không muốn ló mặt ra ngoài đường. Bà kể một hôm nó liều mình đi  bộ ra cái park gần nhà. Được đúng 15 phút nó quay về, mặt đỏ gay, nước mắt nước mũi như mưa. Nó bảo nó gặp một lũ trẻ, vừa trông thấy nó, đám con nít ranh hỗn láo rú lên “Ô chào, Mập ơi!” Rồi có ra phố đi đây đi kia, người ta hay liếc nhìn nó, nửa kín đáo nửa tò mò nửa thương hại. Nó không chịu nổi những ánh nhìn ấy, thế là nó bế quan tỏa cảng, không ra khỏi nhà nữa. Ông bà loay hoay với nó suốt bao năm nay, buồn vui với tâm tính bất bình thường của con. Những lúc vui vẻ bà trả lời khi tôi hỏi thăm nó “Ồ, nó đã khá lắm rồi. Nó sụt được chừng này cân và nó bắt đầu nghĩ đến chuyện tìm việc làm bán thời gian rồi đó”. Được dăm bữa, bà nói với tôi như khóc “Chẳng biết phải làm gì với nó! Thuốc không chịu uống vì sợ mập. Mà không uống thuốc thì nửa đêm cứ đi lang thang trong nhà, không dám ngủ vì hễ chợp mắt là những tiếng nói xa lạ cứ ào ào trong tai. Mà nghĩ xem, tôi đã chừng này tuổi, ông nhà tôi chừng này tuổi, chúng tôi làm sao mà chăm sóc được nó mãi? Hôm nọ nửa đêm nó vùng dậy lái xe đi lung tung, may mà chồng tôi đã kịp cài cái GPS vào xe để theo dõi nó. Nó lái khoảng 2 tiếng đồng hồ thì gọi về nhà khóc lóc, bảo không biết đang ở đâu, chốn nào. Tôi đi đón nó mà đứt từng khúc ruột vì thương con mà chẳng làm gì được. Thôi cũng may nó không tông ai, chứ nghĩ đến chuyện đó tôi lại lạnh cả người!”

 Ông nghỉ hưu sớm trước bà cả năm sáu năm. Ông cũng là dân ngồi dán mắt vào computer suốt ngày như tôi, cặm cụi với programs, với software suốt cả đời. Một hôm ông chợt thấy mình chẳng hiểu đám trẻ chung quanh đang nói cái gì trong buổi họp nhóm, ông nghe mà ong ong trong đầu những thuật ngữ mới mẻ. Tất cả những gì ông có thể làm cho hãng là kinh nghiệm 30 năm trời làm việc của ông, chứ còn nói đến chuyện kỹ thuật, ông lạc lối, chẳng biết mô tê gì. Ông biết mình đã đến lúc thoái trào nhường ngôi cho bọn trẻ. Ông nghỉ ở nhà cũng muốn bà ở nhà để hai vợ chồng bắt đầu những chuyến giang hồ đây đó trên cái xe camper của họ. Niềm mơ ước này mãi đến năm vừa rồi họ mới thực hiện được vì bà không dám nghỉ hưu sớm. Ngày nào đi làm với tôi bà cũng tính còn bao nhiêu năm, nhiêu tháng nhiêu ngày bà có thể ở nhà. Tôi bảo “Thì bà cứ nghỉ quách đi, ít tiền ít tiêu”. Nhưng bà không dám vì đứa con gái út. Bà bảo “Tôi ráng làm để dành dụm tí nào hay tí đó cho nó. Mai mốt chúng tôi nằm xuống, nó chẳng trông mong gì được ai. Con chị nó có gia đình với ba đứa con, còn lâu nó mới chăm sóc nổi em nó. Mà chị em nó cứ ba bảy hăm mốt ngày, cãi nhau như quạ! Tôi làm di chúc để phần lớn lại cho con út. Tội nghiệp nó. Giá nó bình thường như người khác, có chồng có con thì tôi đỡ lo biết bao nhiêu”. Bà đi làm, lưng còng gập xuống, lê bước lên xuống những bậc thang, tôi thấy mà ảo não thay! Tôi cũng mong đứa con gái thấy cảnh mẹ nó chống gậy bước từng bước lên bậc tam cấp để mà tự thức tỉnh, tự bước ra khỏi cõi u mê của chính mình cho mẹ mình đỡ khổ. Nhưng tôi biết thừa nó nhìn ai cũng ra thành quỷ dữ có đâu nhìn thấy dáng mẹ mình lom khom, thở hổn hển muốn ngất mỗi khi phải làm việc gì nặng nhọc.

Bà còn là một tay làm bánh tuyệt vời! Cả sở nghe nói bà mang bánh tới thì nháo nhào tranh nhau xuống phòng ăn lấy bằng được một miếng bánh của bà. Bà kể với tôi bà bắt đầu làm bánh từ khi còn trẻ, mới đầu là một cái bánh sinh nhật, sau đó làm bánh đám cưới. Bạn bè gần xa trong cái thành phố năm ngàn dân Topeka ở Kansas xếp hàng đặt bánh của bà.  Sau này thêm ông khéo tay, giúp bà trang trí bánh nên bánh của bà rất đặc biệt, có một không hai. Bà say mê với nghề làm bánh, vừa làm lấy công vừa làm để ăn, vừa là một thú vui. Một hôm bà chợt nghĩ cô con gái lên cân đều đặn có thể là  tại vì những ổ bánh thơm nức mũi nhưng đầy đường đầy bơ của bà. Bà quyết định dẹp hết, không bánh không trái, không mùi quyến rũ thì chẳng thể đổ hô tại những ổ bánh vàng ươm của bà góp phần làm con mình tăng ký. Chỉ trong hai ngày cuối tuần, bà đem tất tần tật các khuôn bánh, máy đánh trứng, các đồ nặn kem, bắt bông bắt hoa đi cho sạch. Vậy mà chỉ trước đó một tháng, bà nói với tôi dự định sẽ mở tiệm bánh tại nhà. Bà vẽ vời cho tôi thấy phòng nào trong nhà sẽ biến thành phòng làm bánh của bà, phòng nào sẽ để cái tủ lạnh, rồi phải mua cái lò nướng lớn hơn một tí ra sao! Nghe tin bà dẹp tiệm bánh từ trong trứng nước, tôi chưng hửng. Trong sở có vài người đặt bà làm bánh sinh nhật, bà gọi điện thoại từ chối hết, quyết chí không đụng đến đường đến bơ nữa. Tôi biết bà buồn lắm nhưng vì con, bà hy sinh thú vui đã từng có từ khi bà chỉ là một thiếu nữ mười tám tuổi tập tễnh làm bánh sinh nhật cho đứa cháu mình.

Một hôm đang ngồi làm việc, tôi nhận được tin nhắn của ông báo tin “Vicki vừa được bác sĩ báo cho bà ấy biết rằng bà ấy bắt đầu triệu chứng của bệnh Dementia. Xin mọi người thông cảm cho Vicki nếu bà ấy không nhớ câu hỏi hay câu trả lời. Bà ấy chỉ không nhớ, thế thôi”.  Vây là nữ thần lãng quên đã đến gõ cửa vào bộ nhớ của bà mất rồi. Tôi không tin, liền gọi điện thoại cho bà thì y như rằng bà lập đi lập lại một câu hỏi cả chục lần với tôi vì bà không nhớ nổi câu trả lời. Bà khiến tôi nhớ đến Má. Dạo sau này có mỗi chuyện ông con rể mất việc mà Má tôi cứ hỏi đi hỏi lại, mỗi khi gọi điện cho Má, Má thể nào cũng hỏi tôi thế nó đã có việc khác chưa rồi chép miệng “Rõ khổ, không công ăn việc làm thì sao đây” mặc cho tôi giải thích với Má khản hơi là ông ấy đã có việc và đã kịp đổi việc đến ba bảy bận rồi. Sau cùng tôi chọn giải pháp làm lơ, hễ Má hỏi đến thì tôi trả lời, không còn cố tìm cách làm bà nhớ lại rằng chuyện thất nghiệp đã qua từ mười đời tám hoánh nào rồi.

Vicki nói cho tôi nghe là do máu không lên đều trên não gây ra một số tế bào óc bị chết chứ chẳng có nữ thần nào lấy cắp cái gì cả. Tôi nghe xong liền muốn nằm chóc đầu xuống đất để bảo đảm cho máu có xuống óc đàng hoàng, định luật hấp dẫn của trái đất sẽ làm cho các dòng máu phải chảy khắp não một cách ép buộc như thế chứ. Tôi bảo bà như thế thì bà cười phì, nói “Mập như tôi bây giờ mà chúc đầu xuống thì chỉ có té bổ chỏng. Thôi để tôi uống thuốc đi vậy. Mà bác sĩ có nói thuốc chỉ làm chậm sự phát triển của Dementia chứ không chữa được nó. Thế nhé, ngày nào còn nhớ tên nhau thì biết ngày ấy”. Bà nói thêm “Tại vì mấy viên thuốc đó mà tôi đành phải từ bỏ rượu trắng, rượu đỏ, không margarita, không champagne gì sốt. Không được một giọt cồn nào vào người đấy”.  Trước kia hàng ngày đi làm về, bà thường chiêu cho mình một ly vang đỏ trước bữa ăn. Ngày weekend, bà làm luôn nửa chai rượu champagne quãng 3 giờ chiều. Bây giờ ngay cả nguồn vui đó cũng bị tước đoạt, thấy bà cười nói vui vẻ bên ly nước lạnh trong veo, tôi biết đó là cả một sự cố gắng phi thường,

Ông bà đang tính bán nhà dọn về Oregon, nơi gia đình đứa con gái lớn đang ở. Bà rất đỗi phấn khích trước viễn cảnh được quanh quẩn gần ba đứa cháu ngoại. Riiêng ông nói lén sau lưng bà “Tôi sợ một ngày kia mình đi trước, không ai chăm sóc Vicki. Mà trí nhớ mờ mờ ảo ảo thế kia, làm sao bà tự lo thân được. Chúng tôi dọn về ở gần con gái, hy vọng có chuyện gì, nó chăm sóc được cho mẹ nó”. Tôi bất giác thở dài. Cả ông cả bà thi nhau đi bác sĩ, thi nhau vào nhà thương, hóa đơn dành cho bệnh tật dài như sớ táo quân. Như bà kể, có bao nhiêu tiền để dành đều lũ lượt nộp hết cho bảo hiểm sức khỏe với lại thuốc men. Bà kể cho tôi một cách tự hào rằng trong đời bà, bà đã vào phòng mổ đến những chín lần. Lần nào bà cũng ước nếu có chết thì chết như thế này: nằm trên bàn mổ, được một mũi thuốc mê, thế là không biết trời trăng đất nước gì nữa! Ông cũng cạnh tranh ráo riết với bà. Lần mổ bao tử cách đây hai năm gần như lấy hết sinh khí của ông. Ông phải đi khâu bao tử nhỏ lại vì trọng lượng ngày càng tăng của ông bắt đầu ảnh hưởng đến tim mạch. Sau đó ông gầy xọp vì ăn uống không đủ chất dinh dưỡng, vì bao tử không tiêu hóa được món này món nọ. Tôi làm bánh tráng cuốn thịt bò nướng vỉ, ông hân hoan chén 3 cái, bảo rằng ít khi nào ông được ăn ngon và nhiều như vậy. Riêng bà  ngồi trước ba món nước chấm khác nhau, bắt đầu lẩn thẩn. Tôi cũng tự giận mình vô ý, biết bà như thế mà còn đi đánh đố bà với sốt tương đen chấm thịt bò nướng vỉ, nước mắm chấm cho chả giò và xì dầu cho món sushi. Tôi dặn lòng lần sau đãi họ, cứ một món một nước sốt cho đơn giản, đừng làm khổ trí nhớ của mình lẫn của khách.

Tôi với bà đã làm bạn với nhau từ lâu. Bây giờ chính mắt nhìn thấy bà lơ ngơ, quên trước quên sau, đánh vật với ngôn từ, tôi buồn mà chẳng biết làm gì được ngoại trừ nếu bà có kể cho tôi nghe một câu chuyện khoảng năm lần trong nửa tiếng, tôi cũng vẫn điềm tĩnh chú tâm lắng nghe, nếu bà có mất đến năm phút để tìm ra được chữ “cream cheese” cho món bánh lừng danh của bà, tôi sẽ kiên nhẫn chờ. Vì tôi biết, một ngày kia, bà sẽ không còn nhớ tôi là ai để kể chuyện cho tôi nghe nữa. Và tôi cũng sợ, một ngày kia, bà chẳng còn nhớ chuyện gì để mà kể. Cho bất kỳ ai.

Ôi Dementia, sao nàng tàn nhẫn đến vậy!

Lan Hương

Fort Worth 12/17/2015