Bắt đầu câu chuyện như thế nào nhỉ ?
Hồi xưa còn bé , hay là bây giờ già hù rồi , bỗng dưng nhớ lại ?
Thôi kệ , dù cho bao nhiêu thời gian đã trôi qua , cảnh cũ người xưa đã thay đổi khá nhiều , vật đổi sao dời trên thành phố nơi tôi sinh ra , nơi bắt đầu câu chuyện đã bị xóa hết vết tích , nơi tôi lớn lên cũng sắp tan tành trong tay chủ mới , thì những con cá lòng tong chắc còn sống sót , đến đời chắt chút chít , vẫn còn bơi lội trên dòng suối sắp sửa biến thành khu du lịch thơ mộng , từ chân hồ Xuân Hương đến tận thác Cam Ly , để làm "cá chứng" ( chứ không phải nhân chứng ) cho câu chuyện chương trình cá lòng tong
Thuở bé xíu , có lần đi khám phá quanh nhà dù bán hàng của Ba Má tôi, , chúng tôi đi theo tiếng chuyện trò rôm rả của các bà các cô trên các bậc thềm giáp bờ suối , đang chí chát đánh đập mớ quần áo dơ và giũ sạch theo nước suối róc rách , mò lại gần , rón rén thò chân xuống lội nước suối , thấy không bị mắng nhiếc gì , bèn ven bờ đi xa hơn . Nước trong vắt , thấy đủ mọi mặt anh hào của thế giới dưới nước : sỏi , rong rêu , nòng nọc , nhất là cả mớ cá con thân trong suốt nhởn nhơ bơi lội . Lẫn lộn giữa đám cá xám nhờ nhờ , bỗng ve vẩy vài cái đuôi đủ màu , reo lên thích thú : " cá lòng tong "
Từ đó , giờ rảnh rang , không còn đi xem đập đầu bò ở abattoir gần đó , mà ra thẳng suối tìm bắt cá . Dụng cụ thô sơ , tay chân chậm chạp , chả vớ được con nào .Đến tai anh chàng giúp việc bỏ báo cho Ba Má tôi , anh chàng cười khẩy , bảo vì không biết kỹ thuật bắt cá , bắt chúng tôi hứa hai điều , không mách tội mượn đỡ cái rổ vo gạo trong bếp , và mớ báo đang nằm êm ấm trên bờ chưa đươc mang đi . Sau đó anh chàng dõng dạc bảo mỗi đứa ráng tìm lon sữa bò chuẩn bị đựng cá
Mà bắt được cá thật , Cái hồ cá nằm chễm chệ trên tủ buffet ở nhà tôi bỗng vui hẳn lên , vì cạnh hai con cá vàng mắt ốc nhồi lê lết cái đuôi như múa quạt , chỉ biết đòi ăn , thì mớ cá con này sinh động hơn nhiều , đuôi vẫy rối rít , nhào lên lộn xuống , nhìn cả ngày không chán mắt
Ngày kia có đứa dẫn bạn về nhà chơi , đem khoe bạn hồ cá , bạn rệu nước miếng ngắm nhìn , sau đó thỏ thẻ :" Mày cho Tao một con nhé "
Chủ nhà dõng dạc " dỡn chơi hoài , bắt được chúng cực lắm đa " ( không biết ai cực ? )
Bạn say máu ngà bồi tiếp " thôi bán cho Tao đi "
Mắt chủ nhân bắt đầu chớp chớp , mớ bánh quạt , bánh in , me ngào của bà Cai trường đang rối rít vẫy gọi , mà túi đứa nào đứa nấy rỗng tuếch , làm gì mà có được tiêu chuẩn tiền tiêu vặt . Mỗi năm chỉ chờ dài cổ đến tết , trước hết lượm ít xu lẻ nhờ ngồi chia bài chắn cho các cụ , sau đó đến mùng một mới có tiền lì xì , xài dè hết cả năm
Trong bữa cơm vui miệng kể cho cả nhà nghe ,
các bậc anh chị họ lớn hơn bàn thêm , thì đi bán cá
Thế là hội đồng kinh doanh hình thành . Có marketing là rủ bạn về nhà chơi khoe hồ cá , rồi bỏ nhỏ " mày muốn thì tao bán cho " , có nguồn cung là anh chàng người làm hăng hái quăng hết cả báo chí để xà rổ bắt cá , số lượng theo nguồn cầu
Nguồn cầu ngày càng tăng , vì tiếng đồn lan xa , giờ ra chơi , nhà tôi biến thành chợ bán cá , kẻ vớt , người gói , kẻ thu tiền , gia công thêm nhân lực là chị giúp việc ( cũng sẵn sàng quăng cả chổi quét nhà để phụ thò tay lưới cá trong hồ ) , Ra chơi chỉ có một giờ ,sau giờ học , về nhà là hàng cá bị đóng cửa , không làm giờ phụ trội , vì mấy bà bác dọa mách Ba Má chúng tôi
Kinh doanh cá còn đi xa hơn cả trường Trần bình Trọng , nhờ thằng em học trường Adran , bạn cùng trường ở đối diện nhà , thắc mắc với những bịch cá trẻ nhỏ nâng niu đi qua nhà đến hỏi cho ra lẽ , Thế là nó đến trường với một số bịch cá trong cartable . Đợi đến ngày bịch cá bể , ướt nhem hết sách vở , cá chết ngoắc dưới đáy cặp , thầy vào lớp dõi theo giọt nước để tìm ra nguyên nhân và thủ phạm mới chấm dứt đợt cá "xuất khẩu"
Anh chàng bỏ báo bị đuổi việc , vì khách hàng chờ rã cả cổ ra mà không được nghe tiếng rao "báo nóng hổi mới ra lò đơi ... " sốt ruột đành lái xe ra tận hàng ba má tôi . Ba Má tôi chưng hửng , có người mách cho thấy ẻm với con của ông bà ở chỗ suối sau tiệm , bèn mò ra tận nơi bắt gặp quả tang cảnh bắt cá trên dòng suối
Thế là sự nghiệp kinh doanh cá bị sập tiệm , cá lòng tong được mời ra khỏi hồ , để lại không khí thiền cho hai con cá vàng lững lờ bơi , nhìn mặt chúng tôi dài nghệt ra không một chút thương hại
Nhờ số tiền bán cá , người lớn bảo đi nuôi vịt nuôi gà đi , có trứng bán cho ... bác Nội để làm thức ăn
Thế là lại một sân đầy gà , đầy vịt . Bao nhiêu đứa con nít là bấy nhiêu con , con nào cũng có tên tuổi đàng hoàng , kêu chíp chíp , chạy táo tác khắp sân vì chủ nhân cứ muốn bắt lên tay chơi
Trứng gà đẻ ra , có đứa có sáng kiến làm bánh bán cho chính chúng tôi giấc 4 giờ chiều , Tôi nhớ lần nào cũng là 18 cái . Nếu có đứa nào dở chứng không chịu mua , thì bữa đó hơi bị ... lỗ vốn !
Bước lên trung học , còn kinh doanh gà vịt thêm vài năm đầu , sau đó cuốn vào nợ đèn sách , dần dần bỏ hết
Thời gian trôi qua ....những năm đại học ở xa nhà , và biến cố 1975 cuốn mọi người vào một cơn lốc . Mỗi đứa một hướng đi để tạo dựng tương lai mình , gập ghềnh trăc trở không ít , nhưng vẫn là hướng đi lên , và nơi hội tụ các chị em , luôn là căn nhà số 7 ở Dalat mỗi dịp nghỉ hè hoặc khi tết đến
Đường đời mở thêm một bước ngoặc khác , khi vài đứa có gia đình riêng , và đợt đổi thay khác đổi đời , là cơ hội rời khỏi Việt Nam . Những cánh chim bay xa tạo dựng thêm lần nữa tương lai cho mình và tiểu gia đình mình
Xoay sở với cơm áo gạo tiền , thời gian trôi qua . Có lần gặp gỡ được nhau một dịp Noel , mừng vui nói với nhau , tụi mình có cuộc sống ổn định , không ai giàu , không ai nghèo , chẳng cần so bì , chẳng cần gì hơn là con cái học hành tới nơi , cho bõ công, thế hệ gối đầu hy sinh ....
Nên siết bao mừng vui khi đáp lời kêu gọi của đứa em đi xa , sống một mình nơi "hóc bà tó " ở Bretagne , về VN làm ăn , có lúc lên cơn đau tim vì làm việc quá sức , nằm quay cu lơ trong một khách sạn ngay giữa chốn lang thang như vườn chơi thời nhỏ , cách nhà số 7 chưa dến 1 cây số , đâm lo sẽ ra đi mà không một người thân ở cạnh , hứa nếu lành bịnh quay về được Bretagne , sẽ hú lên tiếng hú , thống thiết , khẩn cấp như tiếng hú của Anh Mault kêu gọi chị em về quây quần bên nhau
Chủ đề là kỷ niệm 30 năm tha phương
Nhưng tôi nhớ những bữa ăn , và nhất là những lúc quây quần bên lửa trại , chả đứa nào kể chuyện hiện tai , mà toàn nhắc lại chuyện ngày xưa còn bé
Chả ai trong đám người tham dự những ngày ngắn ngủi ấy , lại có thể quên bầu trời Bretagne xanh biếc , đủ nóng để những đứa ngủ trong lều không bị chết cóng , những cánh đồng hoa cải vàng ... những bãi hoa jaccin xanh biếc một màu , dòng suối lững lờ cạnh nhà
Từ dòng suối , nhắc lại mớ cá lòng tong , nhớ lại có đứa mấy chục năm làm project manager đang bị mất việc , vài đứa cháu cầm mảnh bằng đại học ra trường chưa biết đi về đâu , vài đứa khác cả mấy chục năm ngồi viết chương trình máy tính, kể lại những khó khăn của các phòng thí nghiệm ở VN , nơi thằng em đang quản lý về kỹ thuật đang gặp nhiều khó khăn về quản lý kinh doanh , sản xuất
Thế là không biết có nhờ men mười mấy chai rượu , cộng bếp lửa tí tách hay không, mà hăng hái bàn với nhau tự lập ra một chương trình máy tính giúp kiểm soát , điều hành các xí nghiệp sản xuất cây cấy mô từ A đến Z
Và cảm động đến nghẹn ngào khi quyết định đặt tên chương trình là " guppy project " , nôm na ra tiếng Việt Ta là chương trình cá lòng tong để nhớ lại thuở nhỏ bán cá , cộng với tình đoàn kết chị em
Mọi người ai cũng được dự phần nhá , người thì viết chương trình , người thì điều động , người thì test , người thì liên lạc với khách hàng VN và ngoại quốc , người nào không biết phải góp sức gì như tôi , bà chị bác sĩ cộng con em làm ngành hóa học , thì được cho tên vào danh sách ủng hộ viên , tha hồ đứng ngoài cổ võ
Ai trớ về nhà người nấy , hăng hái sắn tay vào công việc , việc sở , cần câu cơm còn tốn ít thì giờ hơn , chương trình nghỉ hè và vui chơi , thậm chí cả tennis cũng bị gác lại . Bận rộn ghê gớm ,nhưng không khí hăng say ,bước đầu start up!
Vài buổi họp hàng tuần để biết diễn tiến công việc ... Lũ chầu rìa cổ võ chúng tôi ngửi thấy có mùi lửa đạn . Sao vậy kìa ?
Xem ra ai cũng có kinh nghiệm công việc làm chất ngất mấy chục năm , nên không ai chịu thua ai , cá tính mỗi người va nhau bồm bộp , Tôi ngơ ngác , tuy không rành về kỹ thuật , nhưng xem ra có người đang cãi nhau về hình thù và màu sắc của mỗi chiếc lá , trong khi còn chưa thấy rễ đâu chứ nói gì đến cành và nhánh
Có một bóng dáng lúc ẩn lúc hiện vặn vẹo mọi chi tiết chưa cần thiết , khiến mọi người nổi dóa , có kẻ hờn dỗi bỏ ra vì thấy chả phí sức cho người không nắm được vấn đề , nói trắng ra là không rành mà cứ muốn moi cho ra những lỗi lầm
Lại thêm khúc mắc về đứa cháu như ngựa chứng , có thể là nhà kinh doanh giỏi có tầm cỡ trong tương lai , nhưng lại không muốn đi theo lề thói cũ , khiến người đỡ đầu có cảm giác như đi giây tử thần , đau tim lắm , mất cả những phút tĩnh tâm , không muốn làn sóng mới nên tìm cách uốn nắn . Tệ hại hơn , vì cháu không hiểu tại sao lại không làm như vậy , rác rối không cần thiết , cậu thì không muốn đi trật ra con đường của mình , thế là xích mích đến cả bố mẹ , ở giữa không biết can đàng nào
Kẻ đi ra , người đi vô , nhưng chương trình vẫn tiếp tục được cho đến buổi ra mắt giới thiệu chương trình trước những đại diện VN và ngoai quốc ở tai VN
Phái đoàn chầu rìa không đi đến được trực tiếp , nhưng hồi hộp theo dõi và mừng quá vì buổi ra mắt thành công mỹ mãn . Không nặng phần trình diễn , không show up , nhưng thể hiện một khối đoàn kết nhờ những áo tee shirt có hình cá lòng tong mắt nhìn và đuôi vẫy rực rỡ
Lại thêm một lần hãnh diện mặc áo tee shirt có logo cá lòng tong dợt dợt trong nhà hàng ăn của tôi
Nhưng ngày quay lại xứ tạm dung , một con em bị cho ra rìa , lý do là tinh thần bất nhất , đòi nắm giữ không được xử dụng chương trình do vợ chồng nó cày công dựng ra , sợ thông tin rò rỉ vì thằng con như ngựa chứng nhìn xa , không muốn tầm hoạt động chỉ bao gồm trong 5 phòng thí nghiệm
Phái đoàn chầu rìa thấy quyết định này có lấn cấn , tội cho con em trần thân cả năm trời ...
Nhóm còn lại quyết tâm đi tới tiếp , an toàn đi qua cả những tháng có cơn đại dịch covid19 , họp hành đều đều mỗi tuần , thấy bớt tranh cãi , mừng hy vọng sẽ đến được đích
Tiếp đến đợt training đầu tiên cho VN qua skype . Im lặng hoàn toàn , chả thấy người được hướng dẫn lên tiếng gì thắc mắc . Người giới thiệu chương trình và điều hành phần câu hỏi thắc mắc bị chửi thẳng thừng về tội xin không trả lời câu hỏi vào weekend . Thời buổi kinh tế thị trường cạnh tranh , phải làm ngày làm đêm theo khách hàng chứ , sát cánh cùng nhau , chứ đừng học thói bên này , quăng cho cái chương trình , lo mà mò ra như đọc mode emploi mỗi lần mua máy móc gì mới , thì có mà còn xơi mới bán được hàng
Im lặng trong nhóm , còn phải tập trung làm phần training tiếp
Người nắm trọng tâm của chương trình bỗng dưng được đi qua Porto để giới thiệu gì đó không biết , sau đó về được tổ chức một cuộc họp với các giám đốc , có chủ nhân về kỹ thuật sẵn sàng làm phiên dịch , chắc để bớt làm trò cười như một đứa khác về gặp VN , có đươc 24 tiếng đồng hồ để đọc bài tự giới thiệu bằng tiếng Việt ,không được nói tiếng tây tiếng u như những người khác , khiến mọi người cười bò ra vì chữ "quí vị " do con mẹ nó bày , trịnh trọng một cách cổ hủ giữa đám người VN thế hệ mới , không biết đến những thanh lịch xa xưa , tiếng cười này còn bay đến tận bên Mỹ , hể hả cho một số người khác cười trong bữa tiệc rượu thịt ê hề
Kinh nhất là sau chuyến viếng thăm rất đi đêm kiểu Kissinger này , bỗng dưng người đề xướng chương trình cá lòng tong viết một bài rất dài để chửi tiếp sao không thấy ai đóng vai trò kinh doanh mặt hàng , sao lại chỉ muốn làm thùng nhận thơ , quăng việc cho người khác
Đứa có bằng cấp về kinh doanh , dù không được xuất hiện lúc nào với vai trò giới thiệu mặt hàng , cũng thấy nhột vì bị chửi , bèn anh dũng đứng ra nhận trách nhiệm , tổ chức những buổi hướng dẫn khách hàng VN thực hành chương trình Bận rộn ra phết , dù thấy cũng hơi lạnh gáy vì người giúp hướng dẫn bước đi đang dần dần de ra , trao quyền cho chủ chương trình củ soát giúp đỡ
Trong đám người VN theo tập huấn chương trình , có một chàng trai đất Việt thông minh xuất sắc , tuyên bố sẽ tìm ra những khuyết điểm của chương trình cá lòng tong , nên rất hăng hái đặt câu hỏi với ban giải đáp thắc mắc . Sau thấy thắc mắc có phần giăng bẫy , có ngu lắm mới không thấy , nên đành dặn hờ đứa mới ra trường , còn đầy lý thuyết , nếu không biết thì cứ nói thẳng là không biết , và làm nhiệm vụ thùng nhận thơ , chuyển cho cấp trên có thẩm quyền giải quyết
Lại mâu thuẫn ... và để tiện bề giải quyết cho chương trình giờ chỉ co cụm lại cho 5 labo và ông khách hàng Hòa Lan , con em làm project manager được qua đứng một bên , tâm của chương trình bàn trực tiếp với khách hàng , với chủ chương trình , chắc trong nhà , giải quyết cho nhanh . Con em thấy mình thừa thãi , lặng lẽ rút lui trước khi bị ... đuổi , quà cám ơn là một bài chửi có vần có điệu , nhưng lại sặc mùi vừa ăn cướp vừa la làng
Còn mỗi một đứa , đại diện cho thế hệ trẻ tương lai được trao tặng chương trình cá lòng tong với đứa khác đang làm trọng tâm ,bỗng cũng thấy mình thừa ra mặt , công việc ai làm cũng được , vắng mặt cũng chả chết ai , nên cũng đánh tiếng xin ra và được chủ chương trình xác nhận mời đi chỗ khác chơi
lạ cái nhà những người bị đi ra khỏi chương trình lại chả thấy buồn , không thấy áy náy vì khởi điểm lúc đầu đến bây giờ có hai mục đích khác xa , vì rốt cuộc phải quay lại câu " đừng nghe những gì vixi mơ mà hãy nhìn kỹ những gì vi xi ... viết và nói
Rốt cuộc cá lòng tong chỉ êm ấm trong suối abattoir , đâu mơ nổi ra sông ra biển , mà cũng chẳng cần mơ , vì khi giấc mơ tan như bong bóng , thì còn lại gì nhỉ
Hóa ra chị em mình cũng không thoát khỏi luật đời , đụng đến quyền lợi và tiền bạc , ai nấy xù móng vuốt ra , đừng buồn nhé , cứ kể nhau nghe chuyện ngày xưa , nhưng đứa nào gặp cơn hoạn nạn , thì giúp chúng , nhưng yêu cầu chúng ký sổ nợ , sau này già thêm , lú lẫn đi thêm , lại mích lòng , và nhất là đừng có dựa vào một lời hứa vung vít , rồi sợ trách nhiệm , chửi chúng vung tàn tán đến nỗi chúng phải cắp rổ đậy mặt từ chối lời cứu giúp
Nhưng tự trong thâm tâm Tớ , ngoài cas đặc biệt này , Tớ không tin có đứa nào khác sẽ làm như vậy , như Mai và Hương đưa tay nâng đỡ Tớ lúc ngặt nghèo , không nghĩ đến ba căn nhà Tơ đang có để cho Tớ tự xoay sở lấy , nên Tớ vẫn tiếp tục ru mình trong tình cảm còn lại
Nhổ cái gai ra khỏi chân , và tiếp tục đi tới ...
Chỉ tội cho lũ cá lòng tong , tự dưng bị báng bổ ...
Hương Quỳ (Bruxelles 12/07/2020)
